Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của huyện Quảng Uyên

Ngày 1/4/1930, Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của tỉnh được thành lập ở Nặm Lìn (xã Hoàng Tung, Hòa An) có vai trò lớn, ảnh hưởng sâu sắc đến sự ra đời của tổ chức Đảng ở các huyện.
Năm 1931, theo chủ trương của Đảng bộ tỉnh, đồng chí Dương Công Hoạt được phân công đến Quảng Uyên để tuyên truyền, giáo dục tổ chức cơ sở đảng và gây dựng phong trào cách mạng. Thông qua đường dây quần chúng, với danh nghĩa là thầy giáo Đê, đồng chí Dương Công Hoạt đến làng Cốc Coóc (xã Lạc Giao, nay là xã Chí Thảo) để mở lớp dạy học.

Ngày ấy làng Cốc Coóc dân cư thưa thớt, là nơi sinh sống của đồng bào Tày, đông nhất là họ Ma. Hầu hết các gia đình ở Cốc Coóc có đời sống tương đối phong phú, lại khá gần châu lỵ nên một số thanh niên ở đây có điều kiện xin vào học ở trường tiểu học huyện. Nhiều người vì hoàn cảnh kinh tế khó khăn, không có tiền ăn học đành phải chịu cảnh mù chữ.

Lớp học tư của thầy giáo Đê được mở ngay tại nhà anh Ma Kiên Tích đầu năm 1932. Nhiều thanh niên trong và ngoài bản theo học khá đông và có cảm tình sâu sắc với thầy giáo. Trong số học trò ấy có Ma Kiên Mới, người làng Cốc Coóc, hoàn cảnh gia đình khó khăn, cha mẹ mất sớm; hằng ngày anh phải đi làm thuê kiếm sống và nuôi các em. Anh được thầy giáo Đê tận tình dạy bảo, không lấy tiền học phí. Lớp học của thầy giáo Đê ngày càng có sức ảnh hưởng tốt trong nhân dân.
Thông qua việc mở lớp dạy học văn hóa, đồng chí Dương Công Hoạt đã thắt chặt mối dây liên lạc giữa Đảng với nhân dân các dân tộc. Đồng chí đi sâu tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lê-nin, đường lối cách mạng của Đảng trong nhân dân, nhất là trong tầng lớp thanh niên.

Nhiều thanh niên tích cực nên tiến bộ rất nhanh, trở thành những hạt nhân của phong trào, được đồng chí Hoạt tuyển chọn vào tổ trung kiên, đó là: Ma Trung Lâm (tức Ma Kiên Kiện), Hồng Hải (tức Ma Kiên Mới), Hồng Chi (tức Ma Kiên Hoạch), Hồng Lạc (tức Ma Kiên Tích), do Ma Trung Lâm làm tổ trưởng. Những quần chúng trung kiên của Đảng thường xuyên được cán bộ giáo dục, dìu dắt, giao nhiệm vụ cách mạng để rèn luyện và thử thách. Sau một thời gian hoạt động, thông qua quan hệ họ hàng, tổ trung kiên đã tuyên truyền, giáo dục và phát triển thêm 4 quần chúng ở Nà Rạc vào tổ chức.

Qua tuyên truyền, giáo dục, rèn luyện và thử thách, những quần chúng trung kiên do đồng chí Dương Công Hoạt tổ chức tuyên truyền đã có đủ điều kiện gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam). Ngày 8/3/1932, đồng chí Dương Công Hoạt thay mặt Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh giới thiệu và kết nạp các đồng chí: Ma Trung Lâm, Hồng Hải, Hồng Chi, Hồng Lạc vào Đảng, đồng chí Ma Trung Lâm được chi bộ bầu làm Bí thư.

Buổi lễ thành lập Chi bộ Đảng được tổ chức tại Đông Bó Lình, làng Cốc Coóc, xã Chí Thảo. Trong buổi lễ đơn giản nhưng hết sức trọng thể đó, đại biểu Đảng bộ tỉnh tuyên bố: Chi bộ Cốc Coóc là Chi bộ liên châu Quảng Uyên - Phục Hòa, về sau là Chi bộ Liên châu miền Đông được Tỉnh ủy giao nhiệm vụ phát triển cơ sở cách mạng, cơ sở đảng ra các châu miền Đông Trùng Khánh, Hạ Lang, Phục Hòa.

Sau đó, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh chính thức công nhận Chi bộ Cốc Coóc. Sự ra đời của Chi bộ Cốc Coóc là mốc lịch sử quan trọng đối với phong trào cách mạng của địa phương Quảng Uyên và các châu miền Đông. Từ đây, phong trào cách mạng ở miền Đông của tỉnh có Chi bộ Đảng trực tiếp lãnh đạo, từng bước đi tới thắng lợi.

Đầu năm 1932, với sự kiện thành lập Chi bộ Đảng ở Cốc Coóc, xã Chí Thảo, Đảng bộ tỉnh đã có chi bộ, tổ chức Đảng ở các châu miền Đông ngày càng trưởng thành và vững mạnh trong đấu tranh. Từ khi thành lập, Chi bộ Cốc Coóc được Đảng bộ tỉnh giao nhiệm vụ hoạt động như một Đảng bộ huyện, trở thành đầu mối và là trung tâm cách mạng của các châu miền Đông.

Ngoài việc chỉ đạo phong trào cách mạng tại các huyện miền Đông, Chi bộ còn được giao nhiệm vụ làm cầu nối liên lạc giữa ban lãnh đạo của Đảng ở nước ngoài với Đảng bộ tỉnh, đồng thời đưa đón cán bộ từ Cao Bằng ra nước ngoài học tập, hoạt động và cán bộ từ nước ngoài về nước… Đó là một trong những nhân tố thuận lợi đối với sự phát triển của phong trào cách mạng không chỉ ở Quảng Uyên và Cao Bằng mà cả các tỉnh vùng Đông Bắc.